By Kancelaria Kultury, 5.08.2023
Wygaśnięcie autorskich praw majątkowych

Autorskie prawa majątkowe są prawami, z których istoty wywodzi się i wiąże możliwość komercjalizacji stworzonego utworu i czerpania z niego korzyści. W odróżnieniu od autorskich praw osobistych prawa te są przenoszalne, ale nie trwają wiecznie. Zgodnie z ogólnymi zasadami podstawową cezurą jest w ich przypadku upływ 70 lat od określonego zdarzenia. Po tym czasie prawa te gasną, co oznacza, że po tym okresie z dzieł tych można swobodnie i nieodpłatnie korzystać.

W przypadku utworów mających tylko jednego autora podstawową zasadą jest, że autorskie prawa majątkowe gasną z upływem lat siedemdziesięciu od śmierci twórcy. W przypadku utworów współautorskich okres ten liczy się od śmierci ostatniego ze współtwórców. Jeśli dany autor tworzył dzieła zarówno samodzielnie, jak i we współpracy z innymi twórcami, może się więc zdarzyć, że w stosunku do niektórych jego dzieł autorskie prawa majątkowe już wygasły, a do innych wciąż trwają.

W odniesieniu do utworów, których twórca nie jest znany autorskie prawa majątkowe gasną z upływem 70 lat od daty pierwszego rozpowszechnienia. Nie dotyczy to jednak wydawania dzieł pod pseudonimem, jeśli nie pozostawia on wątpliwości co do tożsamości autora. Również późniejsze ujawnienie autorstwa lub identyfikacja twórcy oznaczać będą powrót do zasady ogólnej i liczenia cezury od chwili jego śmierci.

Zdarzają się sytuacje, w których, z mocy prawa, autorskie prawa majątkowe do utworu przysługują od początku innej osobie niż jego twórca (np. w braku odmiennej umowy w odniesieniu do programów komputerowych stworzonych przez pracownika w wyniku wykonywania obowiązków służbowych). Dla takich utworów chwilę, od której liczy się czas wygaśnięcia autorskich praw majątkowych, wyznacza daty ich rozpowszechnienia, a gdy nie zostały rozpowszechnione, data ich ustalenia.

Jeszcze inne zasady dotyczą współautorskich utworów audiowizualnych. Ze względu na szerokie grono współuprawnionych i zróżnicowany zakres ich wkładów przyjęto, że czas wygaśnięcia autorskich praw majątkowych należy liczyć od śmierci najpóźniej zmarłej z wymienionych osób: głównego reżysera, autora scenariusza, autora dialogów, kompozytora muzyki skomponowanej do tego utworu. Katalog ten ma charakter zamknięty, co oznacza, że nie ma znaczenia okres życia niewymienionych współtwórców, np. operatora obrazu.

Wreszcie, w odniesieniu do utworu słowno-muzycznego, jeżeli utwór słowny i utwór muzyczny zostały stworzone specjalnie dla danego utworu słowno-muzycznego, czas wygaśnięcia autorskich praw majątkowych liczy się od śmierci później zmarłej z wymienionych osób: autora utworu słownego albo kompozytora utworu muzycznego. Oba te komponenty muszą być jednak eksploatowane w sposób wspólny.

Warto wreszcie wskazać na, wydawałoby się techniczny, szczegół. Czas trwania tych praw liczy się w latach pełnych następujących po roku, w którym nastąpiło zdarzenie, od którego zaczyna się ich bieg.