By Kancelaria Kultury, 15.07.2023
Dodatkowe formy dozwolonego użytku

Dozwolony użytek utworów przybiera różne kształty, kolory i wielkości. Do najmniej znanych, co nie oznacza, że najbardziej marginalnych, należą uprawnienia do korzystania z utworów dla celów publicznych, w ogłoszeniach, katalogach i materiałach promocyjnych, przy prezentacji sprzętu oraz przy odbudowie i remoncie obiektu budowlanego.

Celami publicznymi w tym rozumieniu, wbrew pozorom, nie są cele związane z dobrem ogółu, a te związane z bezpieczeństwem publicznym i postępowaniami prowadzonymi przez organy i instytucje państwowe (administracyjnymi, sądowymi i prawodawczymi). W tym zakresie brak ograniczeń zarówno co do rodzaju wykorzystywanych dzieł, jak i sposobu ich wykorzystania. Jednocześnie korzystanie z utworów w tych celach nie wiąże się z koniecznością zapłaty ich twórcom wynagrodzenia. Co ciekawe możliwość korzystania z utworów we wskazanych postępowaniach nie została ograniczona wyłącznie do gromadzenia materiału dowodowego. Możliwe jest ich wykorzystanie także w ramach sprawozdań z tych postępowań (np. w mediach). Warto jednak mieć na uwadze, że korzystanie z danego utworu w ramach jednego ze wspomnianych postępowań nie jest równoznaczne z możliwością udostępnienia go wszelkim osobom podczas zapoznawania się z materiałami sprawy. Takie utwory z reguły nie będą bowiem kwalifikowane jako informacja publiczna.

Inną formą dozwolonego użytku jest korzystanie z utworów w celu reklamy publicznie dostępnej wystawy lub publicznej sprzedaży utworów w zakresie uzasadnionym promocją tej wystawy lub sprzedaży. Wyłączone są przy tym pozostałe przypadki handlowego wykorzystania utworów. Takie wykorzystanie nie wiąże się z koniecznością uzyskania zgody twórcy ani zapłaty wynagrodzenia. Musi ono jednak pozostawać w wyraźnym związku z wystawą/sprzedażą. Taka promocja może odbywać się przykładowo przy pomocy ogłoszeń, katalogów wystawienniczych i innych materiałów promocyjnych.

Kolejnym rodzajem dozwolonego użytku jest korzystanie z utworów w związku z prezentacją lub naprawą sprzętu. Prezentacja sprzętu z reguły skupiać się będzie na jego funkcjonalnościach i możliwości praktycznego zastosowania. Naprawa przede wszystkim wiąże się z przywróceniem pierwotnych funkcji i możliwości sprzętu. Wykorzystanie takie ma charakter nieodpłatny. Nie ma przy tym znaczenia zakres uzyskiwanych w związku z tym korzyści.

Wreszcie korzystanie z utworu (w postaci obiektu budowlanego, jego rysunku, planu lub innego ustalenia) możliwe jest w celu odbudowy lub remontu obiektu budowlanego. Ta forma wykorzystania jest również nieodpłatna. Pojęcia remontu, odbudowy czy obiektu budowlanego powinny być interpretowane zgodnie z przepisami prawa budowlanego. Pamiętać jednocześnie należy, że wykorzystanie utworu nie może godzić w autorskie prawa osobiste jego twórcy, w tym prawo do integralności utworu czy nadzoru nad sposobem jego wykorzystania.