W odróżnieniu od praw majątkowych autorskie prawa osobiste chronią przede wszystkim więź autora z utworem, w szczególności wynikającą z jego psychicznego, emocjonalnego i intelektualnego nastawienia. Jako przykłady można podać prawo do autorstwa utworu, jego oznaczenia swoim nazwiskiem czy pseudonimem, do decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności czy nadzoru nad sposobem jego wykorzystania. Prawa te są nieograniczone w czasie i nieprzenoszalne, tj. nie można ich zbyć ani się ich zrzec, co nie oznacza, że twórca ma obowiązek z nich korzystać. Czy ich specyficzny charakter umożliwia jednak jednocześnie ich skuteczną ochronę?

Autorskie prawa osobiste podlegają innym regułom ochrony niż autorskie prawa majątkowe, co jednak nie oznacza, że są one jej pozbawione. Prawo przewiduje dość szeroki katalog środków ochronnych, przysługujących twórcy.

Pierwszy środek aktualizuje się jeszcze przed naruszeniem autorskich praw osobistych. Twórca, którego autorskie prawa osobiste zostały zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania. Skorzystanie z tego uprawnienia nie wyklucza dochodzenia dalszych roszczeń, a jednocześnie jest w stanie zapewnić twórcy skuteczną ochronę przed dalszymi naruszeniami. Może on przybierać różne formy w zależności od charakteru zagrożenia, takie jak zakaz rozpowszechniania utworu, konieczność prawidłowego jego oznaczenia, czy w skrajnych przypadkach nawet zniszczenia egzemplarzy.

W przypadku, gdy do naruszenia autorskich praw osobistych twórcy już doszło może on także żądać, aby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności aby złożyła publiczne oświadczenie o odpowiedniej treści i formie. Jeżeli naruszenie było zawinione, sąd może przyznać twórcy odpowiednią sumę pieniężną tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub - na żądanie twórcy - zobowiązać sprawcę, aby uiścił odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez twórcę cel społeczny. Ponadto, jeżeli na skutek naruszenia jego autorskich praw osobistych twórca poniósł szkodę majątkową, może on żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych.

Niezależnie od cywilnych roszczeń prewencyjnych czy rekompensacyjnych nie jest wykluczone, że dane naruszenie autorskich praw osobistych może jednocześnie stanowić czyn zabroniony i wiązać się z odpowiedzialnością karną lub dyscyplinarną sprawcy.

Podstawowa odpowiedzialność za naruszenie autorskich praw osobistych ma charakter odpowiedzialności obiektywnej. Nieistotna jest wina sprawcy czy jego dobra lub zła wiara. Istotna jest przede wszystkim bezprawność jego zachowania. Jedynie w przypadku niektórych roszczeń (np. zadośćuczynienia) konieczne jest równocześnie wystąpienie winy sprawcy. Rozmiar i zakres zastosowanych sankcji i środków prewencyjnych zależą już jednak od oceny konkretnego przypadku.