By Kancelaria Kultury, 12.08.2023
Przeniesienie autorskich praw majątkowych

Prawa autorskie to jedne z podstawowych praw przysługujących twórcy danego utworu. Poddawane są dychotomicznemu podziałowi na autorskie prawa majątkowe i osobiste. Oba te rodzaje różnią się między sobą przede wszystkim charakterem i możliwością przeniesienia. Autorskie prawa majątkowe są prawami zbywalnymi, dziedzicznymi i poddającymi się komercjalizacji, podczas gdy autorskie prawa osobiste są immanentnie związane z osobą twórcy i nie mogą być zbyte ani dziedziczone.

Autorskie prawa majątkowe mogą przejść na inne osoby w dwóch podstawowych trybach, w drodze dziedziczenia lub na podstawie umowy, chyba że ustawa stanowi inaczej (np. wyłącza taką możliwość lub w inny sposób ją ogranicza). Nabywca autorskich praw majątkowych może je przenieść na inne osoby, chyba że umowa stanowi inaczej.

Regułą jest, że autorskie prawa majątkowe wchodzą w skład spadku oraz podlegają ogólnym regułom dziedziczenia. Do spadku nie wchodzą natomiast prawa ściśle związane z osobą spadkodawcy. Przykładowo, niektóre zobowiązania wynikające z umów o dzieło, które ściśle związane są z osobą twórcy (jego przymiotami, umiejętnościami, stylem czy sposobem tworzenia) mogą stanowić egzemplifikację takich praw i być wyłączone ze spadku.

Warto pamiętać, że jeżeli autorskie prawa majątkowe jednego ze współtwórców miałyby przypaść Skarbowi Państwa jako spadkobiercy ustawowemu, część ta przechodzi na pozostałych przy życiu współtwórców lub ich następców prawnych, stosownie do wielkości ich udziałów.

Podstawowymi, ale niewyczerpującymi ich katalogu, rodzajami umów związanych z autorskimi prawami majątkowymi są natomiast umowy przenoszące ich własność oraz umowy licencyjne, tj. umowy upoważniające do korzystania z danego utworu, ale nieprzenoszące własności autorskich praw majątkowych. Umowy dotyczące autorskich praw majątkowych objęte są zasadą swobody umów. Strony mogą więc dowolnie ustalić łączący je stosunek prawny z zastrzeżeniem przewidzianych prawem wyjątków, mających na celu przede wszystkim ochronę praw twórców.

Jednym z podstawowych elementów umów dotyczących autorskich praw majątkowych, poza wskazaniem ich przedmiotu i podmiotów jest wyraźne określenie pól eksploatacji, których te umowy dotyczą. Jednocześnie umowa taka może dotyczyć wyłącznie pól eksploatacji, które są znane w chwili jej zawarcia. Warto przy tym wskazać, że w prawie wprowadzony został ustawowy zakaz zawierania umów dotyczących autorskich praw majątkowych w zakresie wszystkich utworów lub wszystkich utworów określonego rodzaju tego samego twórcy mających powstać w przyszłości. Zakaz ten ma na celu uniemożliwienie wykorzystywania twórców, w szczególności tych znajdujących się w trudnej sytuacji majątkowej czy na początku drogi twórczej.