By Kancelaria Kultury, 26.08.2023
Sposób korzystania z utworu

Zgodnie z ogólną zasadą twórca ma prawo przenieść na osobę trzecią autorskie prawa majątkowe do stworzonego przez siebie dzieła albo udzielić licencji na jego wykorzystanie. Szczegóły, w tym zakres przekazania praw lub korzystania z utworu, powinna regulować umowa. W sytuacji, gdy umowa nie określa sposobu korzystania z utworu, powinien on być zgodny z charakterem i przeznaczeniem utworu oraz przyjętymi zwyczajami.

Ograniczenie to ma na celu między innymi pogodzenie interesów majątkowych stron transakcji oraz praw osobistych twórcy utworu, w szczególności takich jak prawo do oznaczenia swojego autorstwa, nienaruszalności treści i formy utworu czy jego rzetelnego wykorzystania.

Określony ustawą sposób korzystania z utworu aktualizuje się dopiero wtedy, gdy umowa go nie wskazuje ani z jej treści i okoliczności nie można wyinterpretować intencji stron. Również sprzeczne ze sobą postanowienia umowne lub takie, które są niejednoznaczne mogą powodować konieczność sięgnięcia do reguł ogólnych.

Charakter i przeznaczenie utworu, o których wspomina ustawa są ze sobą powiązane. Jedno wynika z drugiego, przy czym trudno byłoby znaleźć przykład, w którym, będąc komplementarne, miałyby być ze sobą sprzeczne. W swoim podstawowym znaczeniu nakazują one interpretować sposób korzystania z utworu jako jego typowe wykorzystanie (np. odtworzenie utworu audiowizualnego, wydrukowanie książki itp.). Ta „typowość” powinna być aktualna przede wszystkim na moment zawierania umowy. Późniejsze zmiany technologiczne, odkrycie nowych pól eksploatacji czy możliwości wykorzystania utworu nieznanych w momencie jej zawierania mogą nie mieścić się w ustawowym katalogu sposobów korzystania z utworu. Przede wszystkim ze względu na ochronę praw twórcy jako słabszej strony transakcji.

Określając charakter i przeznaczenie utworu należy mieć także na uwadze cel, który strony chciały osiągnąć zawierając umowę. Dlatego w tego typu umowach na znaczeniu zyskują postanowienia wstępne umów, określające podstawową działalność stron związaną z umową, ich intencje, plany czy przykładowe sposoby realizacji.

Poza charakterem i przeznaczeniem utworu dla ustalenia sposobów jego wykorzystania istotne są także zwyczaje, zasady współżycia społecznego czy okoliczności zawarcia umowy, w tym panujące warunki gospodarcze i potencjał ekonomiczny stron.