By Kancelaria Kultury, 23.09.2023
Usterki i wady utworu

Twórcy utworu przysługuje wiele praw, takich jak prawo do oznaczenia utworu swoim autorstwem czy prawo do wynagrodzenia. Z obrotem utworami i prawami do utworów wiążą się jednak także pewne konsekwencje. Twórca powinien pamiętać, że przysługują mu nie tylko prawa, ale także obciążają dodatkowe obowiązki.

Może się zdarzyć, że wykonane przez twórcę dzieło obarczone będzie usterkami lub wadami prawnymi. Utwór ma usterki, gdy nie odpowiada warunkom zawartej przez twórcę umowy, charakterowi utworu, jego przeznaczeniu czy przyjętymi zwyczajami. Usterkę należy rozpatrywać jako wadę w rozumieniu obiektywnym, tj. niezależną od subiektywnej interpretacji jednej ze stron umowy. Usterką mogą być przykładowo błędy merytoryczne utworu lub niezgodność utworu z przyjętą w umowie specyfikacją techniczną taką jak wymiary dzieła. Ocena wystąpienia usterki jest jednak zawsze oceną konkretnego przypadku i okoliczności. Ta sama nieprawidłowość w określonych okolicznościach może stanowić usterkę, a w innych już nie.

Jeżeli utwór ma usterki, zamawiający może wyznaczyć twórcy odpowiedni termin do ich usunięcia. Odpowiedni termin to taki, który w określonych okolicznościach jest dla twórcy możliwy do dotrzymania, biorąc w szczególności warunki techniczne usunięcia usterki, jej rozmiar i charakter. Jeżeli twórca nie usunie usterek w wyznaczonym odpowiednim terminie, zamawiający może od umowy odstąpić lub żądać odpowiedniego obniżenia umówionego wynagrodzenia. Uprawnienia do odstąpienia od umowy i żądania obniżenia wynagrodzenia są rozłączne. Wykorzystanie jednego uniemożliwia skorzystanie z drugiego. Wysokość obniżenia wynagrodzenia należy oceniać w realiach konkretnej sprawy, biorąc pod uwagę w szczególności okoliczności umowy, charakter usterki, koszty poniesione przez strony czy kształt utworu po usunięciu usterki.

Powyższe uprawnienia nie przysługują zamawiającemu, jeżeli usterki są wynikiem okoliczności, za które twórca nie ponosi odpowiedzialności. W każdym razie twórca zachowuje prawo do otrzymanej części wynagrodzenia (np. zaliczki), nie wyższej jednak niż 25% wynagrodzenia umownego. Wskazane powyżej roszczenia wygasają z chwilą przyjęcia utworu.

W odróżnieniu od usterek wady prawne utworu polegają w szczególności na niezgodnym z zawartą umową obciążeniu autorskich praw majątkowych na rzecz osób trzecich albo na ich przysługiwaniu innej osobie niż twórca. W takiej sytuacji zamawiający nie jest w stanie nimi dysponować w sposób zgodny z zakładanym. W przypadku wystąpienia wad prawnych utworu, zamawiający może od umowy odstąpić i żądać naprawienia poniesionej szkody. W tym przypadku nie jest konieczne wcześniejsze wystosowanie dodatkowego wezwania do twórcy.

Podstawowym momentem weryfikacji utworu jest moment jego przyjęcia. Jeżeli strony nie postanowią inaczej przyjmuje się, że zamawiający powinien dokonać przyjęcia, nieprzyjęcia lub uzależnić przyjęcie utworu od dokonania określonych zmian w terminie sześciu miesięcy od dostarczenia utworu. Jeśli zamawiający pozostanie bierny, przyjmuje się, że utwór został przyjęty bez zastrzeżeń.