By Kancelaria Kultury, 18.08.2023
Wynagrodzenie twórcy

Autorskie prawa majątkowe, w odróżnieniu od autorskich praw osobistych, mają charakter komercyjny. Na ich podstawie twórcy mają prawo do pobierania wynagrodzenia z tytułu korzystania z ich dzieł, ich komercjalizacji, sprzedaży czy innych czynności ekonomicznych.

Podstawową zasadą dotyczącą autorskich praw majątkowych jest ta, zgodnie z którą ich przeniesienie lub udzielenie licencji następuje za wynagrodzeniem. Czynności te mogą zostać dokonane nieodpłatnie jedynie wówczas, gdy umowa z autorem tak stanowi. Innymi słowy, gdy umowa w tym zakresie milczy, a z okoliczności nie wynika nic innego, twórcy powinno przysługiwać wynagrodzenie.

Jeżeli w umowie nie określono wysokości wynagrodzenia przysługującego twórcy dzieła, określa się ją z uwzględnieniem zakresu udzielonego prawa oraz korzyści wynikających z korzystania z utworu. Przeniesienie autorskich praw majątkowych i wynagrodzenie z tego tytułu powinny być względem siebie ekwiwalentne. W celu ustalenia wysokości wynagrodzenia pomocniczo można posługiwać się tabelami wynagrodzeń za korzystanie z utworów stosowanymi przez organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi.

Wynagrodzenie twórcy może przybrać przede wszystkim formę wynagrodzenia ryczałtowego, w którym z tytułu przeniesienia autorskich praw majątkowych lub udzielenia licencji otrzyma z góry określoną kwotę albo wynagrodzenia tantiemowego, którego wysokość uzależniona będzie od wysokości dochodów lub wielkości obrotu eksploatowanego dzieła. Możliwe jest również łączenie obu form w różnie konfigurowanych formach pośrednich.

W niektórych przypadkach określone przez strony wynagrodzenie okazuje się być nieadekwatne do rzeczywistości i prawdziwej wartości utworu. W przypadku rażącej dysproporcji między wynagrodzeniem twórcy a korzyściami nabywcy lub licencjobiorcy twórca może żądać podwyższenia wynagrodzenia przez sąd. Zasady tej strony umowy nie mogą wyłączyć ani zmodyfikować. Ma ona za zadanie ochronę słusznych praw twórców.

W celu ustalenia czy rozbieżność wysokości wynagrodzenia do korzyści z jego korzystania jest rażąca należy ustalić wysokość wynagrodzenia, które przysługiwałoby twórcy w tej samej sytuacji na warunkach rynkowych. Tak określoną wysokość porównuje się następnie z wysokością wynagrodzenia określoną w umowie. Nie jest przy tym istotne dla samej istoty żądania aktualizacji wysokości wynagrodzenia czy dysproporcja ta istniała już na etapie zawierania umowy czy powstała dopiero w trakcie jej wykonywania. Oceniany jest całokształt okoliczności i działań stron, np. przełożenia ich działań na rzeczywisty sukces ekonomiczny utworu (m.in. wkładu w działania promocyjno-marketingowe czy renomę twórcy). Pamiętać należy, że sama rozbieżność wynagrodzenia nie uprawnia jeszcze twórcy jako taka do żądania jego podwyższenia.